Türkiye'nin en büyük 500 sanayi kuruluşunun performansı üzerine yapılan 2024 araştırması, İstanbul Sanayi Odası (İSO) Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan tarafından paylaşıldı. Araştırma sonuçlarına göre, 2023’e kıyasla üretimden satışlar yüzde 36,3 artarak 8 trilyon 688,5 milyar liraya ulaşsa da, önceki yıllara göre bu artış oldukça geride kaldı. Örneğin, 2023’te artış yüzde 42,1, 2022’de yüzde 119, 2021’de ise yüzde 73,8 olarak gerçekleşmişti. Böylece son dört yılın en düşük artışı kaydedilmiş oldu. Özellikle yüzde 41,1 oranındaki yurtiçi üretici enflasyonunun altında kalması dikkat çekti.Araştırma ihracat verilerine de ışık tuttu. İSO 500 şirketlerinin ihracatı 2024’te yüzde 1,5 artarak 96,6 milyar dolara yükseldi. Ancak Türkiye ihracatının genel artış oranı karşısında bu rakam 0,9 puanlık bir geride kalma görüldü. Küresel ekonomik gelişmelerin ihracat üzerinde baskı oluşturduğu vurgulandı.
Kârlılık tarafında ise ciddi düşüşler yaşandı. En büyük 500 sanayi şirketinin faaliyet karı yüzde 31,6 azalarak 641 milyar liraya indi. Faaliyet karlılığı oranı yüzde 12,5’ten yüzde 6,2’ye gerilerken, bu oran son on yılın ortalamasının da oldukça altında kaldı. Vergi öncesi kar ve zarar toplamı yüzde 58,5 gibi sert bir düşüşle 267 milyar liraya indi; satış karlılığı oranı ise yüzde 8,6’dan yüzde 2,6’ya düştü.
Zarar eden işletme sayısında önemli bir artış gözlendi. İSO 500 içinde zarar açıklayan şirket sayısı önceki yıldaki 96’dan 152’ye çıktı. Buna karşın, mali ve diğer borçlar geçen yıla kıyasla yüzde 45,1 arttı; devreden KDV yükü ise yüzde 26,9 yükselişle 85 milyar liraya yaklaştı. Bu artışın enflasyonun altında olması ise nispeten olumlu bir tablo sundu.
Teknoloji yoğunluklu sanayilerin durumuyla ilgili detaylara bakıldığında, yüksek teknoloji yoğunluklu sanayilerin payının yüzde 7,4’e çıkarak hafif bir yükseliş gösterdiği görüldü. Bununla birlikte orta-düşük ve orta-yüksek teknolojili sektörlerin paylarında sırasıyla 2,5 ve 3,6 puanlık düşüşler yaşandı.
Halka açık şirketlerin sayısı bakımından rekor kırıldı. İSO 500’de toplam halka açık şirket sayısı önceki yılın ardından üç artışla 88’e çıkarak tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı. Aynı zamanda yabancı sermaye paylı kuruluş sayısı son iki yıldaki düşüşünü durdurarak yeniden toparlandı ve 124’e ulaştı.
Ar-Ge harcamaları yapan kuruluşlar aynı sayıda kalsa da (265), bu harcamalar yüzde 98,4 artarak toplamda 60,7 milyar liraya ulaştı. İstihdam cephesinde de hafif bir artış yaşanarak çalışan sayısı yaklaşık 825 bine ulaştı; çalışanlara ödenen maaş ve ücretler ise yüzde 90,9’luk yükselişle toplamda 813 milyar lira oldu.
Araştırma ayrıca Anadolu merkezli sanayi kuruluşlarının gelişimini sürdürdüğünü ortaya koydu. İstanbul Sanayi Odası bünyesindeki 144 işletme listede yer alırken, bunu Ankara Sanayi Odası (44) ve Kocaeli Sanayi Odası (39) izledi. Ege Bölgesi Sanayi Odası’ndan 37 firma listeye girerken; Gaziantep (29), Bursa (17), Adana (16) ve Kayseri (13) sanayi odalarının da dikkat çeken temsilcileri oldu. Manisa ile Denizli’den dokuzar firma listeye girerken, diğer bazı iller daha sınırlı sayıda katkılar sağladı.
Genel olarak araştırma, Türkiye’nin sanayi sektöründe iyileşmeler ve büyümeler kaydedildiğini göstermekle birlikte özellikle kârlılık ve bazı kalemlerdeki düşüşlerin sektör üzerinde oluşturduğu baskıya işaret etti.